Về thăm làng nghề truyền thống Bình Định

Đất võ Bình Định là địa phương nổi tiếng với những tiết mục võ cổ truyền, nhiều danh thắng nổi tiếng như Kỳ Co, Eo Gió, bãi tắm Hoàng Hậu... Ngoài ra, du khách còn có dịp ghé thăm, trải nghiệm cuộc sống dân dã, bình dị của những làng nghề lâu đời với vô số sản phẩm độc đáo, mang đậm nét văn hóa địa phương.

Làng nghề rượu Bàu Đá

Bên cạnh các món đặc sản có thể mang về làm quà biếu như bánh ít lá gai, bánh hồng, tré, bánh tráng nước dừa... thì rượu Bàu Đá cũng là một trong số đặc sản được nhiều người tìm mua khi đến Bình Định. Rượu Bàu Đá đã được tổ chức Kỷ lục Việt Nam công nhận nằm trong top 10 đặc sản rượu nổi tiếng Việt Nam.

Làng nghề này nằm cách TP Quy Nhơn khoảng 30 km về hướng Tây Bắc. Du khách đi theo hướng Quốc lộ 1A đến xóm Bàu Đá (thôn Cù Lâm, xã Nhơn Lộc, thị xã An Nhơn, TP Quy Nhơn) là đến làng rượu Bàu Đá.

Sự nổi tiếng của rượu Bàu Đá nằm ở phương pháp nấu thủ công, sử dụng nậm sành cổ đặc trưng cho văn hóa người Việt, rượu chính hiệu uống vào say nhưng không bị nhức đầu. Ngoài yếu tố gia truyền trong việc chưng cất thì nước nấu rượu được lấy từ các bàu nước trong vùng, nơi tập trung những mạch nước ngầm chảy ra từ các ngọn núi xung quanh cũng là yếu tố làm nên danh tiếng của thức uống đặc sản này.

Làng nón ngựa Phú Gia

Nghề làm nón ngựa Phú Gia có lịch sử hơn 300 năm, được lưu giữ cho đến tận bây giờ với hơn 400 hộ dân tham gia sản xuất. Phú Gia là một trong năm làng nghề truyền thống được UBND tỉnh Bình Định quy hoạch, gắn với mục tiêu phát triển du lịch. Làng nghề thuộc xã Cát Tường, huyện Phù Cát, cách trung tâm TP Quy Nhơn khoảng 45 km về hướng Bắc. Từ trung tâm thành phố, du khách có thể đi theo Quốc lộ 1A, rẽ phải Quốc lộ 19B chạy khoảng 18 km, rẽ trái vào đường DT635 rồi hỏi thăm người dân là sẽ đến được.

Nón Phú Gia nổi tiếng bởi đặc điểm đẹp, bền, rẻ, có hai loại gồm nón ngựa và nón lá. Nón lá được sản xuất hàng loạt, quy trình làm nón không khác với nón lá Huế hay nón Quảng. Trong khi đó, nón ngựa trước đây là một phụ kiện không thể thiếu của các quan binh triều đình xưa. Nón được làm công phu với 10 công đoạn chính và bốn công đoạn phụ với các loại hoa văn đặc biệt. Các nghệ nhân thường thêu họa tiết hoa, lá, chim công hay long, lân, quy, phụng, chim trĩ... lên nón. Chóp nón thường để trần, trên đỉnh có chùm chỉ ngũ sắc. Những chiếc nón đặc biệt sẽ có chóp hình quả trám sắt nhọn, được làm từ đồng hoặc bạc với họa tiết chạm trổ công phu.

Một nghệ nhân làm nón ngựa ở Phú Gia. Ảnh: Phong Vinh.

Ngày nay, nón ngựa Phú Gia không được sản xuất hàng loạt, chỉ làm với số lượng ít để bán cho khách du lịch muốn tìm lại nét văn hóa xưa hoặc làm theo hợp đồng của thương lái. Đến tham quan làng nghề, du khách được nhìn thấy quy trình làm nón với từng mũi khâu tỉ mẩn, đôi tay khéo léo của thợ nón bên khung lợp, tận hưởng vẻ yên bình, tách biệt hẳn không gian ồn ào, xô bồ của phố thị.

Làng bánh tráng Trường Cửu

Bánh tráng cũng là một trong những món ăn đặc sản được nhiều du khách thích thú và chọn mua về làm quà khi đến Bình Định. Những ngôi làng làm bánh tráng trở thành địa điểm thu hút nhiều người tò mò muốn tìm hiểu về cách tạo ra loại bánh đặc sản này.

Bình Định có nhiều làng nghề bánh tráng như Trường Cửu, Nhơn Lộc. Trong đó, bánh tráng Trường Cửu nổi tiếng về độ thơm ngon, làm bằng gạo dẻo thơm, dày, đen hoặc vàng tùy vào loại mè cho vào bánh. Làng Trường Cửu trước đây chỉ có vài chục hộ làm công việc này, đến nay đã có khoảng 200 hộ làm bánh chuyên nghiệp trong làng.

Để bánh dẻo, thơm, không bở, các nhà lò thường thêm bột mì vào bột và rắc nhiều mè lên bánh. Khi đổ bột lên khuôn, chủ lò phải lắc thật đều tay để bánh tròn, đẹp, không bị chỗ dày chỗ mỏng.

Làng nghề dệt chiếu Hoài Châu Bắc

Chiếu cói từ lâu đã được tỉnh Bình Định chọn là sản phẩm thủ công truyền thống đặc trưng của địa phương. Đây cũng là nghề truyền thống đã có từ rất lâu đời ở xã Hoài Châu Bắc, huyện Hoài Nhơn, Bình Định. Xã này nổi tiếng với nhiều làng nghề dệt chiếu cói lâu đời hơn 200 năm trước, hiện có khoảng 800 hộ dân gắn bó với nghề truyền thống này.

Chiếu dệt Hoài Châu Bắc có nhiều loại gồm chiếu khổ rộng, khổ hẹp, về họa tiết có chiếu trơn và chiếu hoa. Sau khi gặt cói, người dân dùng máy chẻ nhỏ rồi phơi khô khoảng 4 ngày, sau đó dùng phẩm màu (gồm các màu đỏ, lục, xanh, vàng) nhuộm và phơi thêm hai ngày mới đưa vào dệt chiếu.

Nghề dệt chiếu ở Hoài Châu Bắc. Ảnh: Trí Tín.

Chiếu trơn là loại chiếu được dệt từ cói trắng không nhuộm màu. Trong khi đó, chiếu hoa Bình Định được làm công phu hơn, thay vì in hoa lên nền chiếu trắng như một số vùng, thợ dệt phải nhuộm màu sợi cói trước, sau đó mới đan từng sợi cói để ra hoa văn mong muốn. Hoa văn phổ biến của chiếu hoa Bình Định là chữ thọ, chữ song hỷ, hoặc chữ trăm năm hạnh phúc. Bốn góc được trang trí nhiều kiểu, khi là họa tiết tứ linh, khi lại là bốn hoa văn lớn, nẹp ngoài hai đường kẻ đỏ hoặc xanh, trông trang nhã hài hòa.

Ngoài ra, Bình Định còn có nhiều làng nghề cổ truyền nổi tiếng khác như làng tiện gỗ mỹ nghệ Nhơn Hậu, làng rèn Tây Phương Danh, đúc đồng Bằng Châu... 

Hà Thanh