Tại sao chuyến bay hướng Đông nhanh hơn chuyến bay hướng Tây?

Nếu bạn đã từng so sánh thời gian bay giữa hai chuyến khứ hồi trên cùng một tuyến đường, có thể bạn sẽ nhận thấy sự khác biệt đáng kể giữa hai chiều. Thường thì chuyến bay hướng Đông có thời gian ngắn hơn so với chuyến bay hướng Tây, thậm chí có thể tiết kiệm được một giờ hoặc hơn.

Hiện tượng này có thể khiến bạn tự hỏi liệu sự quay của Trái Đất có phải là yếu tố chính gây ra sự khác biệt này hay không. Tuy nhiên, thực tế, nguyên nhân không nằm ở sự quay của Trái Đất mà là do một hiện tượng khí quyển đặc biệt: các luồng phản lực.

Luồng phản lực và vai trò của chúng

Các luồng phản lực là các dòng khí chuyển động mạnh mẽ ở độ cao lớn trong khí quyển Trái Đất. Chúng di chuyển với tốc độ rất nhanh và theo những kênh hẹp, thường có vận tốc từ 150 đến 300 km/h. Ở Bắc bán cầu, các luồng phản lực này di chuyển từ Tây sang Đông.

Nhờ vào hiệu ứng Coriolis — một hiện tượng vật lý liên quan đến sự quay của Trái Đất — các dòng khí này tạo ra những xoáy lớn, tạo thành các luồng gió mạnh di chuyển theo hướng nhất định. Các chuyến bay hướng Đông, nếu bay trong các luồng phản lực này, sẽ nhận được một sự "đẩy" từ phía sau, giúp máy bay tăng tốc và tiết kiệm nhiên liệu cũng như thời gian.

Ngược lại, các chuyến bay hướng Tây sẽ bay ngược lại với hướng của luồng phản lực. Điều này có nghĩa là máy bay sẽ phải "chống lại" dòng khí mạnh, dẫn đến tốc độ bay giảm đi và kéo dài thời gian hành trình. Đây là lý do tại sao khi bay từ Tây sang Đông, chuyến bay của bạn có thể ngắn hơn một cách đáng kể so với chiều ngược lại.

Hiệu ứng Coriolis: Yếu tố định hình luồng phản lực

Hiệu ứng Coriolis là hiện tượng khiến các luồng gió và dòng nước không di chuyển theo một đường thẳng trên Trái Đất mà bị lệch hướng do sự quay của hành tinh. Ở Bắc bán cầu, gió bị lệch về phía phải, trong khi ở Nam bán cầu, gió bị lệch về phía trái.

Điều này tạo ra các luồng phản lực di chuyển theo hình xoáy và thường đi từ Tây sang Đông. Nhờ hiệu ứng này, các luồng phản lực có xu hướng tuân theo một quỹ đạo nhất định quanh Trái Đất, mang lại lợi thế cho các chuyến bay hướng Đông khi chúng tận dụng được luồng gió này để di chuyển nhanh hơn.

Không chỉ giảm thời gian bay, các luồng phản lực còn có thể ảnh hưởng đến lộ trình bay của các máy bay. Phi công thường điều chỉnh lộ trình để tránh hoặc tận dụng luồng phản lực nhằm đạt được hiệu quả tối ưu nhất.

Điều này có nghĩa là, trên thực tế, chuyến bay của bạn có thể không đi theo một đường thẳng từ điểm xuất phát đến đích mà phải đi theo những cung đường vòng hơn, nhưng lại giúp tiết kiệm thời gian.

Ví dụ, trên các chuyến bay từ Mỹ sang châu Âu, các luồng phản lực thường nằm gần Bắc Cực, khiến lộ trình của máy bay có thể dường như xa hơn, nhưng thực tế lại nhanh hơn nhờ sự hỗ trợ của luồng phản lực.

Hay như một máy bay bay từ Hà Nội (ở phía Bắc) đến Tokyo (ở phía Đông). Nếu máy bay bay theo hướng Đông, nó sẽ được "đẩy" thêm một lực nhỏ bởi sự quay của Trái Đất, giúp rút ngắn thời gian bay.Ngược lại, nếu máy bay bay từ Tokyo về Hà Nội (hướng Tây), nó sẽ phải "chạy đua" với sự quay của Trái Đất, khiến thời gian bay kéo dài hơn một chút.

Tuy nhiên, điều này không phải lúc nào cũng mang lại lợi ích. Bay trong luồng phản lực cũng đồng nghĩa với việc máy bay có thể gặp phải hiện tượng nhiễu động không khí. Khi các luồng phản lực nhanh và chậm va chạm, chúng có thể tạo ra những vùng nhiễu động mạnh mẽ, khiến máy bay rung lắc.

Hiện tượng này có thể gây khó chịu hoặc thậm chí nguy hiểm cho hành khách, đặc biệt khi máy bay bay qua những khu vực có sự thay đổi mạnh mẽ về tốc độ luồng khí.

Dù tiết kiệm thời gian là lợi ích lớn nhất khi bay về phía Đông, nhưng không phải lúc nào điều này cũng hoàn toàn có lợi. Một trong những vấn đề khi bay về phía Đông là tình trạng lệch múi giờ.

Khi bay về hướng này, bạn sẽ tiến gần hơn đến ngày mới, và điều này có thể làm trầm trọng thêm hiện tượng jet lag (rối loạn nhịp sinh học). Thời gian bay ngắn hơn cũng có nghĩa là bạn có ít thời gian hơn để điều chỉnh cơ thể theo múi giờ mới, khiến tình trạng lệch múi giờ trở nên tồi tệ hơn.

Ngoài ra, không phải mọi chuyến bay trên thế giới đều tuân theo mô hình này. Ở Nam bán cầu, luồng phản lực có xu hướng di chuyển ngược lại, từ Đông sang Tây.

Điều này có nghĩa là nếu bạn bay giữa các thành phố ở Nam bán cầu, ví dụ như từ Úc đến Nam Phi, bạn có thể nhận thấy chuyến bay hướng Tây lại ngắn hơn chuyến bay về phía Đông, hoàn toàn ngược lại với các chuyến bay ở Bắc bán cầu.

Tóm lại, lý do chính khiến các chuyến bay hướng Đông nhanh hơn chuyến bay hướng Tây là do các luồng phản lực trong khí quyển Trái Đất. Các luồng gió mạnh này di chuyển từ Tây sang Đông, giúp máy bay tận dụng chúng để tăng tốc.

Tuy nhiên, hiện tượng này cũng có thể mang đến một số thách thức, như nhiễu động không khí và tình trạng lệch múi giờ tồi tệ hơn khi bay về phía Đông. Do đó, dù sự khác biệt về thời gian bay là rõ ràng, việc hiểu cách các yếu tố khí quyển này ảnh hưởng đến chuyến bay của bạn có thể giúp bạn chuẩn bị tốt hơn cho hành trình của mình.

Các yếu tố khác ảnh hưởng đến tốc độ chuyến bay

Ngoài yếu tố Trái Đất quay, còn có nhiều yếu tố khác ảnh hưởng đến tốc độ chuyến bay như:

Gió: Gió thổi theo chiều máy bay bay sẽ giúp tăng tốc độ, ngược lại sẽ làm giảm tốc độ.

Dòng không khí: Các dòng không khí khác nhau ở các độ cao cũng ảnh hưởng đến tốc độ và hướng bay của máy bay.

Quãng đường bay: Quãng đường bay càng dài, thời gian bay càng lâu.

Loại máy bay: Mỗi loại máy bay có tốc độ tối đa khác nhau.