Rộn ràng lễ hội Ramưwan, cờ hoa rực rỡ

Ramưwan là một trong những lễ hội quan trọng nhất và cũng được ví như ngày tết của đồng bào Chăm Bàni, những người con ở xa quê cũng trở về nhà để hòa cùng không khí vui đón lễ hội, cầu xin bình an.

Hàng năm vào dịp lễ hội Ramưwan (hay Ramawan), bà con đồng bào Chăm Bàni lại nhộn nhịp vui hội Mukkei – Tháng chay tịnh Ramưwan, thực hành các nghi lễ tôn giáo và tưởng nhớ tổ tiên…

Năm 2025, đồng bào dân tộc Chăm Bàni vui mừng chào đón lễ hội Ramưwan từ ngày 28/2 (nhằm ngày 1/2 Âm lịch) đến hết ngày 29/3 (ngày 1/3 Ất Tỵ).

Lễ hội Ramưwan của người Chăm Bàni bao gồm ba phần: lễ tảo mộ (Kap Ramawan), lễ cúng gia tiên và lễ chay niệm tại chùa (thánh đường).

Khác với lễ Ramadan của cộng đồng Hồi giáo, người Chăm Bàni tại Bình Thuận - Ninh Thuận tổ chức lễ tảo mộ và cúng gia tiên trước khi vào chùa thực hiện lễ chay niệm.

Ramưwan là một trong những lễ hội quan trọng nhất và cũng được ví như ngày tết của đồng bào Chăm Bàni. Đây không chỉ là dịp để cộng đồng người Chăm thực hành các nghi lễ tôn giáo, tưởng nhớ tổ tiên mà còn thể hiện tinh thần đoàn kết cùng những giá trị văn hóa đặc trưng.

Những ngày trước khi diễn ra lễ hội, không khí chuẩn bị tại các làng Chăm Bà ni vô cùng nhộn nhịp; đường làng, ngõ xóm được trang trí rực rỡ cờ hoa. Tại các gia đình, mọi người quây quần bên nhau, tất bật trang hoàng nhà cửa, gói bánh, ép cốm...

Trong khi đó, những người con ở xa quê cũng trở về nhà để hòa cùng không khí vui đón lễ hội, cầu xin bình an, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, làm ăn thuận lợi.

Nghi thức tảo mộ diễn ra vào khoảng thời gian mùng 27 - 30 của tháng Sak-ban, tháng 8 theo lịch Hồi giáo.

Từ rất sớm, các tộc họ, gia đình tay xách nách mang đem lễ vật đến tảo mộ gồm trầu cau, hoa quả, bánh trái, trà thuốc...

Lễ tảo mộ là phần khởi đầu của tháng lễ Ramưwan, diễn ra vào cuối tháng 8 theo lịch Hồi. Tất cả các tộc họ tại các làng Chăm Bàni đều tham gia nghi lễ.

Quấn khăn “khen jram” cho Giáo sĩ Acar Bàni Awal trong trang phục truyền thống trước khi thực hành nghi lễ tảo mộ.

Các vị chức sắc rưới nước thánh lên các mộ phần của tộc họ; đồng thời đọc kinh, rước tổ tiên về sum họp trong dịp Ramưwan.

Với quan niệm đón ông bà, người thân đã khuất về thăm gia đình, con cháu với các nghi thức mang đậm văn hoá Chăm, từ trang phục đến cách quỳ lạy trước mộ tổ tiên.

Quan trọng và đặc sắc của lễ hội Ramưwan là lễ tảo mộ kéo dài trong 3 ngày, bắt đầu từ những ngày cuối của tháng trước và kết thúc vào ngày đầu tiên của Ramưwan. Dịp này, từng gia đình người Chăm Bàni đến nghĩa trang để làm sạch và trang trí mộ cho người thân.

Mộ được xây dựng bằng những hòn đá tròn, xếp thành các hàng đều đặn cách đều nhau. Mộ chôn theo hướng theo Bắc - Nam (hướng Bắc là đầu và hướng Nam là chân). Đặc biệt, một số ngôi mộ được xây sát nhau, thậm chí có trường hợp chôn chồng lên nhau, nên được gọi là mộ chôn chung.

Các thiếu nữ Chăm trong trang phục truyền thống biểu diễn tiết mục múa tại làng Chăm thôn Văn Lâm, Ninh Thuận.

Những ngày này, khắp mọi nơi trong thôn làng không khí rộn ràng, vui nhộn hòa cùng lời ca tiếng hát chào mừng lễ hội.

Các chàng trai, thiếu nữ trong điệu múa uyển chuyển hòa nhịp cùng tiếng trống Ghi-năng, tiếng kèn Saranai khi réo rắt, lúc trầm lúc bổng.

Tại các làng Chăm Bàni mùa lễ hội cũng tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ và thể thao mang đậm sắc thái riêng.

Bên tiếng kèn Saranai du dương, trầm bổng hòa cùng tiếng trống Ghi-năng bập bùng, vũ điệu uyển chuyển, nhịp nhàng của các thiếu nữ Chăm làm nên những tiết mục văn nghệ dân gian đặc sắc, lưu giữ giá trị truyền thống của cộng đồng.

Tiếp theo là lễ chay niệm diễn ra trong chùa vào ngày đầu tháng 9, nhằm ngày 1/3/2025.

Dịp này ngoài các nghi thức hành lễ gia tiên - người thân trong gia đình đã khuất, đồng bào Chăm còn thực hành các nghi thức cúng lễ tại nhà và tại các chùa (thánh đường - nơi thực hành các nghi lễ truyền thống) cùng các hoạt động văn hóa nghệ thuật diễn ra sôi nổi với các chương trình ca múa nhạc truyền thống.

Vị trí trang trọng được chọn làm nơi sắp đặt lễ vật cúng gia tiên.

Chia sẻ về nghi thức cúng gia tiên tại nhà, Ngọc Quỳnh cho hay, khi tảo mộ về, mỗi gia đình sẽ chọn một vị trí quan trọng trong nhà, kê ván trải chiếu hoa, để khay trầu, ấm trà, hoa quả, và đặc biệt phải có gối nằm.

Đây là nơi tổ tiên ông bà về ngự trong mùa Ramâwan. Sau khi lập bàn tổ xong, người Chăm sẽ chuẩn bị lễ vật để làm lễ “cúng gia tiên”.

Hình thức cũng gần giống như cúng gia tiên của người Kinh, nhưng với người Chăm Bàni chỉ là hình thức tưởng nhớ tổ tiên chứ không phải nghi thức thờ phượng vì trong nhà không lập bàn thờ, Ngọc Quỳnh giải thích.

Sau ngày tảo mộ, họ làm thêm nghi thức Ew Mukkei - cúng gia tiên là để tưởng nhớ những người đã khuất, mà họ gọi chung là Mukkei.

Người Chăm Bàni thường quen gọi nơi cử hành các nghi lễ là chùa thay cho thánh đường. Trong tháng chay niệm Ramưwan nhằm tịnh tâm, làm cho thể xác, tinh thần trong sạch, chế ngự những ham muốn tầm thường.

Các vị chức sắc Bàni và tín đồ sinh hoạt tại chùa và chỉ được phép ăn uống khi mặt trời đã lặn (trừ phụ nữ có thai, trẻ em, người già, ốm đau).