Trải qua hơn 200 năm thăng trầm lịch sử, ngư dân ở vùng biển Sa Huỳnh (thị xã Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi) vẫn duy trì lễ hội cầu ngư độc đáo mừng đón mùa xuân mới.
Sáng 31/1(mùng 3 Tết Ất Tỵ 2025), hàng trăm ngư dân Sa Huỳnh tổ chức lễ hội cầu ngư ra khơi đầu năm thu hút khách du xuân đầu năm mới ở phường Phổ Thạnh, thị xã Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi.
Giữa tiết trời nắng xuân ấm áp, hàng trăm ngư dân tụ hội về bên bờ biển Sa Huỳnh (xã Phổ Thạnh, huyện Đức Phổ). Họ hòa mình giữa không gian lễ hội cầu ngư, mong ước bà con làng chài mùa xuân mới ra khơi bội thu thủy sản, gia đình ấm no, hạnh phúc.
Tinh mơ mùng 3 Tết, tất cả các thuyền viên, đặc biệt là vạn Thạch Bi ở làng chài Sa Huỳnh tập trung tại cửa biển, chong đèn kết hoa rực rỡ, dâng lễ vật cùng các loại ngư cụ. Ngư dân ngồi trên thuyền ăn mặc đẹp, chít khăn màu đỏ trên đầu...
Sau một vài nghi thức đơn giản của đại diện chức sắc làng xã, ông chủ vạn gióng tiếng trống báo hiệu lễ nhúng nước lưới bắt đầu. Dẫn đầu đoàn thuyền ra khơi là chiếc thuyền được ban vạn bầu chọn (đánh bắt gặp thời, không gặp bất trắc gì trong năm cũ, gia đình hòa thuận, chủ thuyền có uy tín...).
Sau đó, hàng trăm chiếc thuyền nối tiếp hướng về cửa biển Sa Huỳnh. Ra đến cách bờ chừng vài hải lý, đoàn thuyền dừng lại thực hiện nghi thức tế cáo thần linh, xin thần linh đánh mẻ lưới làm phép đầu tiên. Sau khi vớt mẻ lưới lên, các thuyền quay đầu lại, nối đuôi nhau vào bờ trong tiếng hò reo của những người dự lễ đứng trên bờ và trên những chiếc thuyền con, thuyền thúng.
Các nghệ nhân hò bả trạo đầu năm mới lòng mình cảm thấy như trẻ lại, lòng phấn khởi tự hào về di sản văn hóa của tổ tiên được lưu giữ, bảo tồn truyền đời cho con cháu hôm nay và mai sau.
Còn ngư dân Nguyễn Lý (ngụ phường Phổ Thạnh) thổ lộ lễ ra quân chính là ngày bà con ngư dân thể hiện tấm lòng thành kính của mình đối với biển mẹ, trời đất đã che chở cho họ bình yên trở về, tàu đầy ắp cá tôm sau những chuyến ra khơi lênh đênh trên biển cả.
Sau khi kết thúc phần hội với các trò chơi dân gian, hò bả trạo, hát hố..., các vị bô lão chủ vạn làng chài thành kính tế cáo thần linh cùng các vị thần biển cả, sau đó đánh trống rộn vang làm lễ mở cửa biển đầu năm.
Theo quan niệm của ngư dân Sa Huỳnh, mùng 3 Tết là ngày tốt nên năm nào ngư dân cũng chọn ngày này để "mở cửa biển" đầu năm, với mong muốn mỗi chuyến ra khơi đánh bắt đều thuận buồm xuôi gió, thuyền về tôm cá đầy khoang. Lễ hội đặc trưng miền biển này đã duy trì suốt hơn 200 năm qua.
Vùng biển Sa Huỳnh, nơi nhà khảo cổ học người Pháp, M.Vinet, lần đầu phát hiện khoảng 200 mộ chum vào năm 1909. Cùng với văn hóa Đông Sơn (miền Bắc), văn hóa Óc Eo (miền Nam), văn hóa Sa Huỳnh (miền Trung) là "ba cái nôi văn minh" xưa tạo thành tam giác văn hóa trên lãnh thổ Việt Nam.
Tiến sĩ Guy Martini, Tổng thư ký Mạng lưới công viên địa chất toàn cầu của UNESCO, đánh giá những làng chài nơi đây hội đủ điều kiện văn hóa, địa chất để trở thành một thực thể sống động của không gian văn hóa Sa Huỳnh.
Theo các nhà nghiên cứu văn hóa Quảng Ngãi, lễ hội cầu ngư đầu năm mới của các làng chài duyên hải miền Trung nói chung, ngư dân Sa Huỳnh nói riêng, ngoài ý nghĩa cầu mong mưa thuận gió hoà, mùa biển bội thu còn thể hiện đạo lý "Uống nước nhớ nguồn", tri ân công đức các vị tiền hiền, có công lập làng, dựng nghề.
"Di phong hoán tục", âu cũng là việc cần làm, cốt là phải giữ cho được thần thái của lễ hội và nhất là giữ gìn, bồi đắp ý nghĩa nhân văn cao cả thể hiện ý thức tri ân, khát vọng no đủ, thanh bình của người miền biển.
Trải qua hơn 3.000 năm, quần thể di tích Văn hóa Sa Huỳnh ở Quảng Ngãi với nhiều thắng cảnh đẹp đã được Thủ tướng Chính phủ ký công nhận là di tích quốc gia đặc biệt.
Trước đó, ngày 24/3/2023, UBND tỉnh Quảng Ngãi tổ chức lễ công bố và đón nhận Bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt Văn hóa Sa Huỳnh ở phường Phổ Thạnh, thị xã Đức Phổ.
Nằm cách TP Quảng Ngãi khoảng 45 km về phía nam, quần thể di tích Văn hóa Sa Huỳnh (thị xã Đức Phổ) sát tuyến quốc lộ 1 và đường sắt Bắc - Nam.
Quần thể di tích Văn hóa Sa Huỳnh gồm 5 điểm, trải rộng trên diện tích 480 ha với nhiều danh lam, thắng cảnh nổi tiếng như đầm An Khê, Phú Khương, Long Thạnh, Thạnh Đức, làng cổ Gò Cỏ, quần thể di tích Chăm pa gồm: Tháp Núi Một, tháp Gò Đá, cầu Đá, miếu Chăm Pa, bia ký Vũng Bàng, 12 giếng Chăm Pa... phân bố liên tục trong không gian đầm, biển, cồn cát Sa Huỳnh.
Năm 1936, nhà khảo cổ học người Pháp M.Colani đã lấy địa danh Sa Huỳnh đặt tên cho nền văn hóa khảo cổ này là Văn hóa Sa Huỳnh.
Go And Go Travel
“Một khi bị nhiễm niềm đam mê du lịch, chẳng có phương thuốc nào có thể hóa giải, và tôi biết rằng tôi sẽ hạnh phúc khi có căn bệnh này cho đến hết cuộc đời.” – Michael Palin
